نمونه روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی

نمونه روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی به جنبه های زیست محیطی می پردازد که بخشی از فعالیتها و فرایندهایی هستند که بر روی محیط زیست تأثیر میگذارند. روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی ساز و کاری جهت شناسایی جنبه های زیست محیطی فرایندها و فعالیتهای کاری و روشی جهت ارزیابی ریسک زیست محیطی ارائه میدهد.

جنبه های زیست محیطی در واقع همان خطرات بالقوه در بحث شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت هستند. در بحث زیست محیطی خطرات بالقوه ، “جنبه های زیست محیطی” نام دارند. انتشار آلاینده ها به هوا ، تخلیه آلاینده ها به آب ، اتلاف انرژی و … مثالهایی ازجنبه های زیست محیطی هستند.

ISO 14001 و جنبه های زیست محیطی

تدوین روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی در استاندارد ISO14001 ایزو 14001 الزام شده است. مدل HSE-MS نیز شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی را در بند شناسایی و ارزیابی ریسک مورد توجه قرار میدهد.

دریافت گواهینامه ISO 14001 و HSE-MS سازمان را وادار به مستندسازی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی می کند. تهیه و تدوین دستورالعمل شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی بر عهده مسئول HSE و یا کارشناس محیط زیست هست.

مراحل شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی

سازمان توسط روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی ابتدا کلیه فعالیتهای سازمان را لیست میکند. سپس جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی فعالیتها را شناسایی کرده و به ارزیابی ریسک جنبه های زیست محیطی اقدام می نماید. برای هر جنبه زیست محیطی نسبت به ارائه راهکارهای کنترلی جنبه های زیست محیطی میپردازد.

جنبه های زیست محیطی انواع مختلفی دارند. یک دسته بندی جنبه های زیست محیطی تقسیم آنها به جنبه های زیست محیطی مستقیم و جنبه زیست محیطی غیر مستقیم میباشد.

جنبه زیست محیطی مستقیم جنبه ای است که سازمان میتواند آنها را کنترل نماید. جنبه زیست محیطی غیر مستقیم جنبه زیست محیطی است که سازمان میتواند بر آن اثر بگذارد .

دسته بندی دیگر تقسیم جنبه های زیست محیطی به جنبه های بارز و غیر بارز است. جنبه زیست محیطی بارز جنبه ایست که ریسک بدست آمده اش غیر قابل قبول بوده یا برخلاف الزام قانونی باشد. جنبه هایی که دارای هرگونه الزام قانونی باشند بدون درنظر گرفتن امتیاز اکتسابی از ارزیابی ریسک جز جنبه های بارز خواهند بود.

توضیحات کامل در مورد نحوه شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی در روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی در زیر وجود دارد.

1- هدف:

هدف از تدوین این روش اجرایی شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی فعالیت ها، محصولات و خدمات سازمان و تعیین جنبه های بارز و انجام اقدامات اصلاحی به منظور رفع آنها می باشد.

2- دامنه كاربرد:

دامنه کاربرد این روش اجرایی در ارتباط با کلیه فعالیتهای کارکنان، محصولات و خدمات کلیه واحدها است.

3- مسئولیت نظارت و اجرا:

نظارت: نماینده مدیریت

اجرا: واحد  HSE

4- شرح:

1-4- جنبه زیست محیطی:  (Environmental Aspect)

بخشی از فعالیت ها، محصولات یا خدمات شرکت که بتواند بر محیط زیست تاثیر متقابل داشته باشد.

1-1-4- جنبه مستقیم: جنبه هایی که سازمان می تواند آنها را کنترل نماید (تحت کنترل یا اختیار سازمان هستند.)

2-1-4- جنبه غیر مستقیم: جنبه هایی که سازمان می تواند بر آنها اثر بگذارد.

3-1-4- جنبه بارز: جنبه ای است که ریسک غیر قابل قبولی دارد یا بر خلاف الزام قانونی می باشد.

4-1-4- جنبه غیر بارز: جنبه ای است که ریسک آن قابل قبول می باشد و الزام قانونی ندارد.

5-1-4- جنبه عادی: جنبه ای است که در شرایط عادی نیز وجود دارد. (حاصل از فعالیت نرمال فرایند)

6-1-4-  جنبه غیر عادی: جنبه ای است که در شرایط عادی ایجاد نمی شود بلکه در شرایط غیرعادی بوحود می آید. (نظیر خرابی سیستم یا نحوه عملکرد نامناسب فرایند)

7-1-4- جنبه اضطراری: جنبه ای است که در وضعیت اضطراری و در شرایط حادثه ای بوجود می آید.

2-4- پیامد زیست محیطی ( Environmental Impact ):

 اعمال تغییر در محیط زیست، اعم از مطلوب یا نامطلوب، که تمام یا بخشی از آن ناشی از جنبه های محیط زیستی است، پیامد های زیست محیطی نامیده می شود.

3-4- شناسایی و ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی و کنترل آن:

به منظور شناسایی و ارزیابی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی و کنترل آن از فرم شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی با کد F-46-00-01 استفاده می شود. در ذیل مراحل این فرایند در قالب 3 مرحله شناسایی جنبه ها و پیامدها، ارزیابی ریسک آنها و نهایتاً کنترل ریسک ارائه داده می شود.

مرحله 1: شناسایی جنبه ها و پیامدها

شناسایی جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی توسط واحد HSE و به ترتیب ذیل صورت می گیرد:

1. مشخص نمودن فرایندها و فعالیت های مرتبط و خدمات مختلف واحدها که در حیطه سازمان انجام می گیرد.
2. ثبت فرایندها و فعالیت های مرتبط و خدمات واحد سازمانی.
3. مشخص نمودن جنبه زیست محیطی فعالیتها و فرایندها با توجه به موارد زیر:

الف- انتشار آلاینده ها به هوا

 ب- تخلیه آلاینده ها به آب

 پ- تخلیه آلاینده ها به خاک

ث- مصرف مواد خام و منابع طبیعی (انواع سوخت و انرژی، آب، زمین و….)

ج- مصرف انرژی (انواع سوخت و….)

 چ- انرژی آزاد شده، بطور مثال گرما، تشعشع، ارتعاش

 ح- اتلاف ها و محصولات جانبی

خ- مشخصه های فیزیکی بطور مثال اندازه، شکل، رنگ، ظاهر، بو، صدا

4. مشخص نمودن نوع جنبه:

جنبه هایی که سازمان می توان آنها را کنترل کند جنبه مستقیم تلقی شده، و جنبه هایی که سازمان می تواند بر آنها تاثیرگذار باشد غیرمستقیم نامیده می شوند. و در ستون مربوطه علامت زده می شود.

5. تعیین پیامدهای زیست محیطی جنبه:

 شامل اثرات و پیامدهای زیست محیطی حاصل از جنبه روی خاک، آب، هوا، گیاهان، حیوان و انسان به شرح زیر:

الف- آلودگی هوا

ب- آلودگی آب

پ- آلودگی خاک

ت- اتلاف منابع و انرژی

6. تعیین الزام قانونی:

با استفاده از کتاب ضوابط و استانداردهای زیست محیطی و سایر الزامات مرتبط تعیین اینکه جنبه مورد نظر دارای الزام قانونی می باشد یا خیر مشخص می گردد.

در این زمینه مطابق روش اجرایی شناسایی الزامات قانونی و کارفرمایان جنبه هایی که در ارتباط با استانداردها یا الزامات قانونی و مقررات زیست محیطی می باشند، بدون در نظر گرفتن امتیاز اکتسابی جزو جنبه های بارز خواهند بود

1-3-4- مرحله 2: ارزیابی ریسک

ارزیابی ریسک توسط واحد HSE و به شرح ذیل انجام می گردد:

معیار تواتر

معیار الزام قانونی

معیار تأثیر زیست محیطی

معیار اهمیت

معیار کنترل

عدد ریسک از ضرب مقادیر بدست آمده از این 5 معیار بدست می آید

عدد ریسک ((RPN = معیار تواتر * مقدار الزام قانونی* عدد تأثیر زیست محیطی * مقدار اهمیت * معیار کنترل

 2-3-4- مرحله سوم: کنترل ریسک

جنبه های زیست محیطی که عدد ریسک آنها در ناحیه سبز ( 32-1) و نارنجی (243-33) قرار میگیرند نیازی به اقدامات بیشتر ندارند و ممکن است راه حلها و یا بهبودهایی که هزینه کمتری داشته باشند مورد ملاحظه قرار بگیرند و برای حصول اطمینان از برقراری و حفظ کنترلهای موجود نیاز به پایش وجود دارد.

جنبه های زیست محیطی که عدد ریسک آنها در ناحیه قرمز (1024-244) قرار می گیر جنبه بارز نامیده می شوند و باید مطابق فرم اقدامات کنترلی جنبه های بارز زیست محیطی با کد F-46-00-02 برای آنها اقدام کنترلی یا اصلاحی تعریف شود و عدد ریسک جدید بعد از انجام اقدام اصلاحی ذکر شود.

برای احتیاط بیشتر میتوان جنبه هایی که عدد ریسک آنها در ناحیه نارنجی است را نیز جزء جنبه های بارز به حساب آورد.

نکته مهم:

دریافت الزامات قانونی بایستی همواره بروز باشد. بروز رسانی الزامات قانونی وظیفه مسئول یا مدیر HSE انجام می گردد.

5- توزیع نسخ:

مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر توزیع شده است.

6- مدارک پیوست:

جنبه های زیست محیطی چیست؟

انسانها همواره درحال ایجاد آلودگی در سطح محیط زیست هستند. آنها بطور آگاهانه یا ناآگاهانه باعث تخریب آب و خاک و هوا می شوند. هر فرایندی که محیط زیست را تحت تاثیر منفی قرار دهد یک جنبه زیست محیطی می باشد. درجواب سوال جنبه های زیست محیطی چیست؟ باید گفت تمامی عوامل مستقیم و غیر مستقیم ایجاد آلودگی را جنبه های زیست محیطی می گویند.

جنبه های زیست محیطی از دید عموم شاید براستی قابل تشخیص نباشند. مثلا در ضایعات یک کارخانه تولیدی کلی جنبه های زیست محیطی وجود دارد. تشخیص وجود جنبه های محیط زیست برعهده یک فرد آگاه مانند کارشناس محیط زیست هست.

ارزیابی ریسک زیست محیطی لفظ دیگر ارزیابی جنبه های زیست محیطی هست. البته بکارگیری کلمه جنبه برای محیط زیست بهتر از کلمه ریسک می باشد.

نمونه جنبه های زیست محیطی

اگر بطور دقیق به اطراف خود بنگرید انواع و اقسام جنبه های زیست محیطی خواهیم یافت جنبه زیست محیطی ، خطرات آلوده کننده سه عنصر اصلی زیست محیطی هست. منظور از سه عنصر اصلی محیط زیست، آب، هوا و خاک است.

هر چیزی که باعث آلودگی سه عنصر آب و خاک و هوا گردد یک جنبه زیست محیطی محسوب می گردد.

مثلا وقتی یک کارمند یک کاری را به اشتباه 2 یا چند بار تکرار می کند یک جنبه زیست محیطی تلقی می گردد. چون برای انجام کارهای تکراری نیرو و انرژی مصرف کرده است. لذا مصرف انرژی و نیرو تحت هر شرایطی باعث آلودگی عناصر سه گانه می گویند.

روش اجرایی ارزیابی جنبه های زیست محیطی

نام دیگر روش اجرایی جنبه های زیست محیطی همان روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی هست. معمولا کارشناسان محیط زیست و یا HSE با ادبیاتهای مختلفی از این عبارات استفاده می کنند. در هر دو حالت منظور یکی هست.

دستورالعمل ارزیابی جنبه های زیست محیطی برای شرکتهایی که قصد دریافت گواهینامه ISO14001 دارند کاربرد دارد.

درپایان این مقاله نمونه روش اجرایی فوق الذکر در قالب WORD قابل دانلود هست. از سایر مستندات موجود در سایت نیز استفاده کنید. برای دیدن لیست کامل مستندات بر روی گزینه دانلود رایگان مستندات ایزو کلیک نمایید.

نمونه ارزیابی ریسک جنبه های زیست محیطی

 مستندات مرتبط با جنبه های زیست محیطی با الفاظ و ادبیاتهای مختلفی در جامعه توزیع می گردد. نمونه مستندی که ما در پایان مقاله قرار دادیم با عنوان نمونه روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی است. این بند می تواند همان نمونه ارزیابی ریسک جنبه های زیست محیطی باشد. معیار برای ارزیابی جنبه های بارز زیست محیطی در این دستورالعمل وجود دارد. شما می توانید مستند مربوطه را به دلخواه ویرایش کنید.

جنبه های زیست محیطی در HSE توسط این روش اجرایی براحتی قابل تشخیص و ارزیابی هستند.

ارزیابی ریسک زیست محیطی به روش FMEA نیز یکی از روشهای متداول امروزی می باشد. این فرآیند معمولا توسط آزمایشگاه های محیط زیست انجام می گردد.

لیست آزمایشگاه های جنبه های زیست محیطی

خیلی از کارشناسان محیط زیست و HSE برای اندازه گیری جنبه های زیست محیطی بدنبال یک آزمایشگاه معتبر هستند. لیست آزمایشگاه های جنبه های زیست محیطی در سایت سازمان حفاظت محیط زیست موجود است. شما می توانید با مراجعه به سایت فوق، لیست آزمایشگاه های معتبر و همکار سازمان حفاظت محیط زیست را مشاهده نمایید.

اخذ گواهینامه ISO14001 و یا گواهینامه HSE مستلزم اندازه گیری جنبه های زیست محیطی توسط همین آزمایشگاه های معتبر و معتمد سازمان حفاظت محیط زیست می باشد.

سازمان حفاظت محیط زیست بدلیل حساسیت در فعالیتش بطور مستقیم زیر نظر ریاست جمهوری فعالیت می کند. نهاد ریاست جمهوری بالاترین قدرت اجرایی در حوزه حفظ محیط زیست در کشور ایران است.

.

دانلود رایگان نمونه روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی

مرکز سیستم کاران باداشتن کادری مجرب و کارآزموده آماده هرگونه مشاوره و اطلاع رسانی به سازمانها درخصوص استاندارد ISO14001 ایزو 14001و مدل   HSE-MS میباشد.

بامادرارتباط باشید…