دستورالعمل پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری (کالیبراسیون)

دستورالعمل پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری (کالیبراسیون) یک روش اطمینان بخشی از عملکرد دستگاهها و وسایل اندازه گیری است.

روش اجرایی کالیبراسیون تشریح نحوه تعیین فواصل زمانی و اعمال کنترل ، کالیبره کردن ، نگهداری و حصول اطمینان ازکارایی و قابلیت تجهیزات پایش و اندازه گیری است. بدین وسیله سازمانها از عدم کاربرد تجهیزات پایش و اندازه گیری غیر معتبر و کالیبره نشدن اطمینان حاصل می کنند.

پایش واندازه گیری بخش مهمی از سیستم مدیریت کیفیت ISO9001 میباشد. اجرای صحیح پایش فرایند پایش و اندازه گیری تاثیر بسزایی در بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات دارد. بخشی از فرایند پایش و اندازه گیری توسط ابزار و ادواتی انجام میشود. وسایلی مانند مثل متر ، ترازو ، کولیس ، اهم متر ، ولت متر ، لوکس متر ، دوزیمتر ، گازسنج و …

از آنجا که در سیستم مدیریت کیفیت ISO9001 تمامی فرایندها حتی فرایندهای کنترلی نیز بایست پایش شوند، ابزارهای پایش و اندازه گیری نیز بایست پایش گردند. و از صحت و دقت کارکرد آنها اطمینان حاصل شود این فرایند کالیبراسیون نامیده میشود.

روش اجرایی کالیبراسیون

فرایند کالیبراسیون نیز نیاز به یک روش اجرایی مدون دارد. مطابق روش اجرایی کالیبراسیون بیان میشود. درهر سازمان باید لیستی از تجهیزات پایش و اندازه گیری تهیه و تمامی ابزارآلات با کد کذاری شناسایی گردند. فواصل زمانی کالیبراسیون آنها مشخص شود. در زمان تعیین شده برای کالیبراسیون ، وسایل اندازه گیری و ابزارهای پایش ازمحل استفاده جمع آوری شده و برای انجام فرایند کالیبراسیون ارسال میگردند.

انجام فرایند کالیبراسیون برای برخی ابزار آلات همراه با آزمایش خواهد بود. گاهی این کنترلها و آزمایشات در داخل سازمان انجام میشود چون امکان انجام آزمایش در داخل سازمان وجود دارد. گاهی نیز در خارج از سازمان آزمایشها انجام می گردد. در صورتیکه امکان انجام آزمایش و کالیبراسیون در داخل سازمان وجود نداشته باشد باید ابزارالات و تجهیزات به آزمایشگاههای معتبر و مجاز مورد تایید سازمان ملی استاندارد ارسال شوند.

گواهینامه کالیبراسیون

آزمایشگاه بعداز انجام آزمایشات ، در صورت تایید صحت و دقت کارکرد دستگاه برای دستگاه مذکور گواهی کالیبراسیون صادر خواهد کرد. گواهی کالیبراسیون جز اسناد مهم سازمان است. این گواهی حتما در ممیزیها مخصوصا ممیزی ISO 9001 مورد سوال قرار خواهد گرفت. مسئول کالیبراسیون یا مسئول کنترل کیفیت باید دقت داشته باشد که بعد از دریافت گواهی کالیبراسیون دستگاه، باید برچسبی حاوی اطلاعات کالیبراسیون و زمان بعدی کالیبره شدن دستگاه بر روی آن الصاق نمایند. تا بدین وسیله تاییدیه اعتبار اندازه گیری این دستگاه برای همگان قابل رویت باشد.

سازمان بین المللی استاندارد ISO جهت کالیبراسیون نیز استانداردی به نام iso10012 تدوین کرده است. سازمان ملی استاندارد نیز استاندارد شماره 4723 را در رابطه با کالیبراسیون دارد.

1- هدف :

هدف از تدوین این دستورالعمل ، تشريح نحوه تعيين فواصل زماني و اعمال كنترل ، كاليبره كردن، نگهداري و حصول اطمينان از كارآئي و قابليت تجهيزات پايش و اندازه‌گيري است و بدين‌وسيله از عدم كاربرد تجهيزات پايش و اندازه‌گيري غير معتبر و كاليبره نشده اطمينان حاصل مي‌شود.

2- دامنه كاربرد :

این دستورالعمل در واحد کنترل کیفیت کاربرد دارد .

3- مسئوليت نظارت و اجرا :

• نظارت : مدیر فنی و مهندسی.
• اجرا : واحد کنترل کیفیت.

4- شرح :

واحد كاليبراسيون لیستی از کلیه تجهیزات پايش و انداره‌گيري در قالب فرم ” لیست تجهیزات پايش و انداره‌گيري” با کد F-21-05-01 تهیه می نماید. در این لیست با تعیین کدهای شناسایی خاصی برای این ابزارها و سایر مشخصه های آنها نسبت به  ثبت هر یک در فرم مذکور اقدام مینماید.

فواصل زمانی کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه گیری با درج آن ها در فرم “وضعیت کنترل / کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه گیری” با کد  F-21-05-01مشخص می شود. به هنگام فرارسيدن زمان كاليبراسيون، وسايل اندازه‌گيري و ابزارهاي پايش از محل استفاده جمع‌آوري شده و اقدام به ارسال آن ها برای کالیبره شدن می شود. كليه کاربران موظفند كه در موعد مقرر شده از طرف واحد كاليبراسيون ، نسبت به‌ دراختيار گذاشتن تجهيزات و وسائل اندازه‌گيري خود جهت كاليبرا‌سيون و يا اعمال كنترل اقدام نمايند.

اين امر بايد به‌گونه‌اي صورت گيرد كه هيچگاه از ابزاري كه مورد كنترل و تاييد واحد كاليبراسيون نباشد ، استفاده نشود . همچنين اين کاربران موظف هستند كه از تجهيزات پايش و اندازه‌گيري كه مورد استفاده قرار مي‌دهند به نحو مطلوب نگهداري و محافظت نموده و در صورت خاتمه مدت اعتبار كاليبرا‌سيون تجهيزات ، مراتب را به واحد كاليبراسيون جهت انجام كاليبرا‌سيون  مجدد گزارش نمايند.

در صورتي كه احتمال خارج شدن تجهيزات بازرسي و ابزارهاي پايش و اندازه‌گيري از وضعيت كاليبره بعلت حوادث ناگهاني و يا براساس گزارش كاربر دستگاه وجود داشته ‌باشد، در اين صورت مسئول مربوطه نسبت به جداسازي دستگاه و انجام هماهنگي‌هاي لازم جهت انجام فعاليت كاليبراسيون اقدام خواهد نمود. به منظور پیگیری و کنترل تجهیزات بعد از کالیبره نمودن های دوره ای, مطابق وضعیت درج شده در فرم “وضعیت کنترل / کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه گیری” با کد F-21-05-01تجهیزات مورد ارزیابی قرار می گیرد .

پس از انجام اقدامات مربوط به كاليبراسيون و تائيد سلامت ودقت دستگاه، مسئول کالیبراسیون نسبت به نصب برچسب تائيد بر روی دسـتگاه که حاوي اطلاعات لازم در خصوص زمان انجام عمليات كاليبراسيون و موعد بعدي كاليبراسيون ، وضعیت کالیبره کردن , تاریخ اعتبار و آخرین مهلت مدرج سازی بعدی می باشد، اقدام می کند.

تذکر 1  : سوابق كاليبراسيون ابزارهاي پايش و اندازه گيري بطور كامل نزد مسئولين ذيربط و در واحد كنترل كيفيت نگهداري مي‌شود.

تذكر 2 : در صورتي كه در گواهي‌هاي رسيده از شركت كاليبراسيون انحراف قابل قبول مشاهده شود مسئول كاليبراسيون يك كپي از اين انحراف را به استفاده كننده ابزار ارائه مي‌دهد.

.

5-توزیع نسخ :

مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر سیستم مدیریت یکپارچه توزیع شده است.

6-مدارک پیوست :

ف

کالیبراسیون چیست؟

کالیبراسیون یعنی مدیریت کلیه ابزار و تجهیزات ، پایش و اندازه گیری ، ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری گستره زیادی دارند. از جمله ابزارهای اندازه گیری می توان فشار سنج ، متر ، کولیس ، اهم متر، ترازو و حتی ابزاری مثل گیج ها و شابلون ها را نام برد. واحد Q.C هر شرکتی بایستی تمام این ابزار و تجهیزات در سطح شرکت را شناسایی و مدیریت نمایند. عمل کالیبراسیون طی یک فرایندی بایستی اجرا گردد.

روش اجرایی کالیبراسیون یا دستورالعمل کالیبراسیون به همین منظور طراحی و تدوین گردید. واژه کالیبراسیون یک عبارت لاتین است معادل فارسی آن پایش و اندازه‌گیری ابزار و تجهیزات ، پایش و اندازه‌گیری می‌شود.

نحوه کالیبراسیون چگونه است؟

 نحوه انجام کالیبراسیون در هر شرکتی می‌تواند متفاوت باشد. چون اصولاً کالیبراسیون در هر شرکتی به دو صورت زیر انجام می‌گردد.

کالیبراسیون داخلی

کالیبراسیون خارجی

فرایند کالیبراسیون داخلی یعنی توسط خود سازمان انجام می‌گردد. چنانچه یک شرکتی بستر و توانایی انجام کالیبراسیون داخلی را داشته باشد می ‌تواند خودش این فرایند را انجام دهد. فرایند کالیبراسیون خارجی یعنی توسط خود سازمان انجام نمی‌گردد بلکه توسط مراجع خارج از شرکت مانند آزمایشگاه‌ها انجام می‌گردد.

کالیبراسیون – آزمایشگاه معتمد

کالیبراسیون خارجی بایستی اصولاً توسط یک آزمایشگاه متعمد و معتبر انجام گردد. این آزمایشگاه‌ها اصولاً بایستی توسط نهادهای اعتبار دهنده هر کشوری تایید گردند. مرجع اعتبار دهنده در ایران مرکز ملی تایید صلاحیت ایران است نام اختصار و لاتین مرکز ملی تایید صلاحیت ایران NACI است.

نهاد NACI یک مرکز از مراکز متعلق به سازمان ملی استاندارد ایران است. بنابراین اگر تمایل داشتید که از خدمات کالیبراسیون خارجی استفاده نمایید حواستان باشد که از خدمات آزمایشگاه‌های مورد تایید NACI استفاده نمایید. لیست آزمایشگاههای مورد تایید NACI در سایت رسمی مرکز ملی تایید صلاحیت ایران موجود است.

 دوره کالیبراسیون چقدر است؟

 فاصله زمانی بین دو کالیبراسیون یا دوره کالیبراسیون در هر شرکتی یا سازمانی می‌تواند متغیر باشد. مثلاً یک ریزسنج داخلی می‌تواند در یک شرکت سالی یک بار کالیبراسیون گردد و در یک شرکت دیگری به صورت ماهیانه باشد.

پریود زمانی انجام کالیبراسیون در هر مجموعه می‌تواند متاثر از موارد زیر باشد:

• فرایندهای عادی یا ویژه

• مهارت کارکنان و پرسنل که از تجهیز استفاده می‌کنند.

• حساسیت موارد استفاده از ابزار

• میزان و تعداد و تکرر استفاده از تجهیزات اندازه‌گیری ۵

• نحوه نگهداری اصولی از ابزار و تجهیزات کنترلی

• موارد اتفاقی مانند شکستن افتادن یا خرابی ابزار اندازه‌گیری

کالیبراسیون ابزار ، کنترل ابزار

کالیبراسیون ابزار اندازه‌گیری چیست؟ کنترل ابزار اندازه‌گیری چیست؟ فرق بین دو واژه کالیبراسیون و کنترل ابزار و تجهیزات اندازه‌گیری در چیست؟ فرایند کالیبراسیون شامل یک بررسی دقیق وضعیت موجود ابزار اندازه‌گیری است. سپس در صورت خارج بودن از صحت و سلامت فنی و کاری ابزار بایستی کالیبره گردد. عمل کالیبره کردن یعنی تنظیم کردن مطابق با یک ابزار مادر و دقیق دیگری موجود در آزمایشگاه. اما فرایند کنترل ابزار توسط خود پرسنل Q.C در شرکت در فواصل زمانی معین انجام می‌گردد. این کنترل‌ها فقط در حد کنترل ظاهری و اولیه است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص کالیبراسیون ، روشهای پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات و نحوه مدیریت فرایند پایش و اندازه گیری با مرکز مشاوره و اطلاع رسانی سیستم کاران تماس حاصل فرمایید.

دانلود رایگان نمونه دستورالعمل پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری (کالیبراسیون) – فرمت Word