روش اجرایی کالیبراسیون دستورالعمل پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری

روش اجرایی کالیبراسیون دستورالعمل پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری (کالیبراسیون) یک روش اطمینان بخشی از عملکرد دستگاهها و وسایل اندازه گیری است.

رویه کالیبراسیون تشریح نحوه تعیین فواصل زمانی و اعمال کنترل ، کالیبره کردن ، نگهداری و حصول اطمینان ازکارایی و قابلیت تجهیزات پایش و اندازه گیری است. بدین وسیله سازمانها از عدم کاربرد تجهیزات پایش و اندازه گیری غیر معتبر و کالیبره نشدن اطمینان حاصل می کنند.

پایش واندازه گیری بخش مهمی از سیستم مدیریت کیفیت ISO9001 میباشد. اجرای صحیح پایش فرایند پایش و اندازه گیری تاثیر بسزایی در بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات دارد. بخشی از فرایند پایش و اندازه گیری توسط ابزار و ادواتی انجام میشود. وسایلی مانند مثل متر ، ترازو ، کولیس ، اهم متر ، ولت متر ، لوکس متر ، دوزیمتر ، گازسنج و …

از آنجا که در سیستم مدیریت کیفیت ISO9001 تمامی فرایندها حتی فرایندهای کنترلی نیز بایست پایش شوند، ابزارهای پایش و اندازه گیری نیز بایست پایش گردند. و از صحت و دقت کارکرد آنها اطمینان حاصل شود این فرایند کالیبراسیون نامیده میشود.

روش اجرایی کالیبراسیون

فرایند کالیبراسیون نیز نیاز به یک روش اجرایی مدون دارد. مطابق روش اجرایی کالیبراسیون بیان میشود. درهر سازمان باید لیستی از تجهیزات پایش و اندازه گیری تهیه و تمامی ابزارآلات با کد کذاری شناسایی گردند. فواصل زمانی کالیبراسیون آنها مشخص شود. در زمان تعیین شده برای کالیبراسیون ، وسایل اندازه گیری و ابزارهای پایش ازمحل استفاده جمع آوری شده و برای انجام فرایند کالیبراسیون ارسال میگردند.

انجام فرایند کالیبراسیون برای برخی ابزار آلات همراه با آزمایش خواهد بود. گاهی این کنترلها و آزمایشات در داخل سازمان انجام میشود چون امکان انجام آزمایش در داخل سازمان وجود دارد. گاهی نیز در خارج از سازمان آزمایشها انجام می گردد. در صورتیکه امکان انجام آزمایش و کالیبراسیون در داخل سازمان وجود نداشته باشد باید ابزارالات و تجهیزات به آزمایشگاههای معتبر و مجاز مورد تایید سازمان ملی استاندارد ارسال شوند.

گواهینامه کالیبراسیون

آزمایشگاه بعداز انجام آزمایشات ، در صورت تایید صحت و دقت کارکرد دستگاه برای دستگاه مذکور گواهی کالیبراسیون صادر خواهد کرد. گواهی کالیبراسیون جز اسناد مهم سازمان است. این گواهی حتما در ممیزیها مخصوصا ممیزی ISO 9001 مورد سوال قرار خواهد گرفت. مسئول کالیبراسیون یا مسئول کنترل کیفیت باید دقت داشته باشد که بعد از دریافت گواهی کالیبراسیون دستگاه، باید برچسبی حاوی اطلاعات کالیبراسیون و زمان بعدی کالیبره شدن دستگاه بر روی آن الصاق نمایند. تا بدین وسیله تاییدیه اعتبار اندازه گیری این دستگاه برای همگان قابل رویت باشد.

سازمان بین المللی استاندارد ISO جهت کالیبراسیون نیز استانداردی به نام iso10012 تدوین کرده است. سازمان ملی استاندارد نیز استاندارد شماره 4723 را در رابطه با کالیبراسیون دارد.

1- هدف :

هدف از تدوین این دستورالعمل ، تشريح نحوه تعيين فواصل زماني و اعمال كنترل ، كاليبره كردن، نگهداري و حصول اطمينان از كارآئي و قابليت تجهيزات پايش و اندازه‌گيري است و بدين‌وسيله از عدم كاربرد تجهيزات پايش و اندازه‌گيري غير معتبر و كاليبره نشده اطمينان حاصل مي‌شود.

2- دامنه كاربرد :

این دستورالعمل در واحد کنترل کیفیت کاربرد دارد .

3- مسئوليت نظارت و اجرا :

• نظارت : مدیر فنی و مهندسی.
• اجرا : واحد کنترل کیفیت.

4- شرح :

واحد كاليبراسيون لیستی از کلیه تجهیزات پايش و انداره‌گيري در قالب فرم ” لیست تجهیزات پايش و انداره‌گيري” با کد F-21-05-01 تهیه می نماید. در این لیست با تعیین کدهای شناسایی خاصی برای این ابزارها و سایر مشخصه های آنها نسبت به  ثبت هر یک در فرم مذکور اقدام مینماید.

فواصل زمانی کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه گیری با درج آن ها در فرم “وضعیت کنترل / کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه گیری” با کد  F-21-05-01مشخص می شود. به هنگام فرارسيدن زمان كاليبراسيون، وسايل اندازه‌گيري و ابزارهاي پايش از محل استفاده جمع‌آوري شده و اقدام به ارسال آن ها برای کالیبره شدن می شود. كليه کاربران موظفند كه در موعد مقرر شده از طرف واحد كاليبراسيون ، نسبت به‌ دراختيار گذاشتن تجهيزات و وسائل اندازه‌گيري خود جهت كاليبرا‌سيون و يا اعمال كنترل اقدام نمايند.

اين امر بايد به‌گونه‌اي صورت گيرد كه هيچگاه از ابزاري كه مورد كنترل و تاييد واحد كاليبراسيون نباشد ، استفاده نشود . همچنين اين کاربران موظف هستند كه از تجهيزات پايش و اندازه‌گيري كه مورد استفاده قرار مي‌دهند به نحو مطلوب نگهداري و محافظت نموده و در صورت خاتمه مدت اعتبار كاليبرا‌سيون تجهيزات ، مراتب را به واحد كاليبراسيون جهت انجام كاليبرا‌سيون  مجدد گزارش نمايند.

کنترل تجهیزات

در صورتي كه احتمال خارج شدن تجهيزات بازرسي و ابزارهاي پايش و اندازه‌گيري از وضعيت كاليبره بعلت حوادث ناگهاني و يا براساس گزارش كاربر دستگاه وجود داشته ‌باشد، در اين صورت مسئول مربوطه نسبت به جداسازي دستگاه و انجام هماهنگي‌هاي لازم جهت انجام فعاليت كاليبراسيون اقدام خواهد نمود. به منظور پیگیری و کنترل تجهیزات بعد از کالیبره نمودن های دوره ای, مطابق وضعیت درج شده در فرم “وضعیت کنترل / کالیبراسیون تجهیزات پایش و اندازه گیری” با کد F-21-05-01تجهیزات مورد ارزیابی قرار می گیرد .

پس از انجام اقدامات مربوط به كاليبراسيون و تائيد سلامت ودقت دستگاه، مسئول کالیبراسیون نسبت به نصب برچسب تائيد بر روی دسـتگاه که حاوي اطلاعات لازم در خصوص زمان انجام عمليات كاليبراسيون و موعد بعدي كاليبراسيون ، وضعیت کالیبره کردن , تاریخ اعتبار و آخرین مهلت مدرج سازی بعدی می باشد، اقدام می کند.

تذکر 1  : سوابق كاليبراسيون ابزارهاي پايش و اندازه گيري بطور كامل نزد مسئولين ذيربط و در واحد كنترل كيفيت نگهداري مي‌شود.

تذكر 2 : در صورتي كه در گواهي‌هاي رسيده از شركت كاليبراسيون انحراف قابل قبول مشاهده شود مسئول كاليبراسيون يك كپي از اين انحراف را به استفاده كننده ابزار ارائه مي‌دهد.

.

5-توزیع نسخ :

مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر سیستم مدیریت یکپارچه توزیع شده است.

6-مدارک پیوست :

ف

کالیبراسیون چیست؟

کالیبراسیون یعنی مدیریت کلیه ابزار و تجهیزات ، پایش و اندازه گیری ، ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری گستره زیادی دارند. از جمله ابزارهای اندازه گیری می توان فشار سنج ، متر ، کولیس ، اهم متر، ترازو و حتی ابزاری مثل گیج ها و شابلون ها را نام برد. واحد Q.C هر شرکتی بایستی تمام این ابزار و تجهیزات در سطح شرکت را شناسایی و مدیریت نمایند. عمل کالیبراسیون طی یک فرایندی بایستی اجرا گردد.

روش اجرایی کالیبراسیون یا دستورالعمل کالیبراسیون به همین منظور طراحی و تدوین گردید. واژه کالیبراسیون یک عبارت لاتین است معادل فارسی آن پایش و اندازه‌گیری ابزار و تجهیزات ، پایش و اندازه‌گیری می‌شود.

نحوه کالیبراسیون چگونه است؟

 نحوه انجام کالیبراسیون در هر شرکتی می‌تواند متفاوت باشد. چون اصولاً کالیبراسیون در هر شرکتی به دو صورت زیر انجام می‌گردد.

کالیبراسیون داخلی

کالیبراسیون خارجی

فرایند کالیبراسیون داخلی یعنی توسط خود سازمان انجام می‌گردد. چنانچه یک شرکتی بستر و توانایی انجام کالیبراسیون داخلی را داشته باشد می ‌تواند خودش این فرایند را انجام دهد. فرایند کالیبراسیون خارجی یعنی توسط خود سازمان انجام نمی‌گردد بلکه توسط مراجع خارج از شرکت مانند آزمایشگاه‌ها انجام می‌گردد.

کالیبراسیون – آزمایشگاه معتمد

کالیبراسیون خارجی بایستی اصولاً توسط یک آزمایشگاه متعمد و معتبر انجام گردد. این آزمایشگاه‌ها اصولاً بایستی توسط نهادهای اعتبار دهنده هر کشوری تایید گردند. مرجع اعتبار دهنده در ایران مرکز ملی تایید صلاحیت ایران است نام اختصار و لاتین مرکز ملی تایید صلاحیت ایران NACI است.

نهاد NACI یک مرکز از مراکز متعلق به سازمان ملی استاندارد ایران است. بنابراین اگر تمایل داشتید که از خدمات کالیبراسیون خارجی استفاده نمایید حواستان باشد که از خدمات آزمایشگاه‌های مورد تایید NACI استفاده نمایید. لیست آزمایشگاههای مورد تایید NACI در سایت رسمی مرکز ملی تایید صلاحیت ایران موجود است.

 دوره کالیبراسیون چقدر است؟

 فاصله زمانی بین دو کالیبراسیون یا دوره کالیبراسیون در هر شرکتی یا سازمانی می‌تواند متغیر باشد. مثلاً یک ریزسنج داخلی می‌تواند در یک شرکت سالی یک بار کالیبراسیون گردد و در یک شرکت دیگری به صورت ماهیانه باشد.

پریود زمانی انجام کالیبراسیون در هر مجموعه می‌تواند متاثر از موارد زیر باشد:

• فرایندهای عادی یا ویژه

• مهارت کارکنان و پرسنل که از تجهیز استفاده می‌کنند.

• حساسیت موارد استفاده از ابزار

• میزان و تعداد و تکرر استفاده از تجهیزات اندازه‌گیری ۵

• نحوه نگهداری اصولی از ابزار و تجهیزات کنترلی

• موارد اتفاقی مانند شکستن افتادن یا خرابی ابزار اندازه‌گیری

کالیبراسیون ابزار ، کنترل ابزار

کالیبراسیون ابزار اندازه‌گیری چیست؟ کنترل ابزار اندازه‌گیری چیست؟ فرق بین دو واژه کالیبراسیون و کنترل ابزار و تجهیزات اندازه‌گیری در چیست؟ فرایند کالیبراسیون شامل یک بررسی دقیق وضعیت موجود ابزار اندازه‌گیری است. سپس در صورت خارج بودن از صحت و سلامت فنی و کاری ابزار بایستی کالیبره گردد. عمل کالیبره کردن یعنی تنظیم کردن مطابق با یک ابزار مادر و دقیق دیگری موجود در آزمایشگاه. اما فرایند کنترل ابزار توسط خود پرسنل Q.C در شرکت در فواصل زمانی معین انجام می‌گردد. این کنترل‌ها فقط در حد کنترل ظاهری و اولیه است.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص کالیبراسیون ، روشهای پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات و نحوه مدیریت فرایند پایش و اندازه گیری با مرکز مشاوره و اطلاع رسانی سیستم کاران تماس حاصل فرمایید.

مزایای کالیبراسیون

کالیبراسیون یکی از فرآیندهای حیاتی در صنایع و آزمایشگاه‌ها است که به تنظیم و بررسی دقت ابزارها و دستگاه‌ها می‌پردازد. این فرآیند به دلایل متعددی از اهمیت بالایی برخوردار است و مزایای زیادی به همراه دارد. در ادامه، به تفصیل به برخی از این مزایا خواهیم پرداخت:

۱. دقت و صحت

– بهبود دقت اندازه‌گیری‌ها

کالیبراسیون به طور مستقیم بر دقت اندازه‌گیری‌ها تأثیر می‌گذارد. با تنظیم دقیق ابزارها، می‌توان اطمینان حاصل کرد که نتایج به دست آمده به واقعیت نزدیک‌تر هستند. این موضوع به ویژه در زمینه‌های حساس مانند پزشکی، مهندسی و علوم پایه اهمیت دارد.

– کاهش خطا

کالیبراسیون می‌تواند به شناسایی و اصلاح خطاهای سیستماتیک کمک کند. این خطاها ممکن است ناشی از فرسودگی، تغییرات دما یا فشار، و یا نادرستی‌های ساختاری باشند. با کالیبراسیون منظم، می‌توان این خطاها را به حداقل رساند.

۲. کیفیت و اعتبار

– افزایش کیفیت محصولات

در صنایع تولیدی، کالیبراسیون به تولید محصولات با کیفیت بالا و استاندارد کمک می‌کند. این موضوع به ویژه در صنایعی مانند داروسازی و صنایع غذایی که نیاز به رعایت استانداردهای دقیق دارند، بسیار حیاتی است.

– اعتبار نتایج

نتایج به دست آمده از اندازه‌گیری‌های کالیبره شده معمولاً معتبرتر و قابل اعتمادتر هستند. این اعتبار می‌تواند به ایجاد اعتماد در میان مشتریان و ذینفعان کمک کند.

۳. انطباق با استانداردها

– رعایت استانداردها

بسیاری از صنایع و سازمان‌ها نیاز به رعایت استانداردهای خاص دارند. کالیبراسیون به این انطباق کمک می‌کند و می‌تواند به عنوان مدرکی برای نشان دادن رعایت این استانداردها مورد استفاده قرار گیرد.

– گزارش‌دهی قانونی

در برخی موارد، کالیبراسیون برای تأمین الزامات قانونی و مقررات ضروری است. عدم رعایت این الزامات می‌تواند منجر به جریمه‌ها و مشکلات قانونی شود.

۴. عمر مفید دستگاه‌ها

– افزایش عمر دستگاه

کالیبراسیون منظم می‌تواند به حفظ و نگهداری بهتر دستگاه‌ها کمک کند. با شناسایی مشکلات قبل از بروز آن‌ها، می‌توان از خرابی‌های پرهزینه جلوگیری کرد و عمر مفید دستگاه‌ها را افزایش داد.

– پیشگیری از خرابی

کالیبراسیون به شناسایی زودهنگام مشکلات کمک می‌کند. این امر می‌تواند به کاهش زمان توقف تولید و هزینه‌های تعمیر و نگهداری منجر شود.

۵. کاهش هزینه‌ها

– کاهش هزینه‌های ناشی از خطا

با کاهش خطاها و بهبود دقت اندازه‌گیری‌ها، هزینه‌های ناشی از تولید محصولات نامناسب کاهش می‌یابد. این موضوع به ویژه در صنایعی که هزینه‌های تولید بالا هستند، اهمیت دارد.

– پیشگیری از خرابی

با شناسایی و رفع مشکلات قبل از بروز آن‌ها، می‌توان هزینه‌های تعمیر و نگهداری را به طور قابل توجهی کاهش داد.

۶. اعتماد به نفس

– اعتماد به نتایج

کالیبراسیون به کاربران اطمینان می‌دهد که نتایج به دست آمده معتبر و قابل اعتماد هستند. این اعتماد به نفس می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های بهتر و مؤثرتر کمک کند.

در نهایت، کالیبراسیون به عنوان یک بخش حیاتی در فرآیندهای صنعتی، آزمایشگاهی و علمی شناخته می‌شود. این فرآیند نه تنها به بهبود دقت و کیفیت محصولات کمک می‌کند، بلکه به حفظ اعتبار و انطباق با استانداردها نیز کمک می‌نماید. با توجه به مزایای متعدد کالیبراسیون، سرمایه‌گذاری در این فرآیند می‌تواند به بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها در بلندمدت منجر گردد.

شرح وظایف مسئول کالیبراسیون

شرح وظایف مسئول کالیبراسیون یک نقش حیاتی در هر سازمانی است که به دقت و صحت اندازه‌گیری‌ها و ابزارهای مورد استفاده در فرآیندهای مختلف مربوط می‌شود. این مسئولیت‌ها نه تنها به حفظ کیفیت محصولات و خدمات کمک می‌کند، بلکه به انطباق با استانداردها و الزامات قانونی نیز اهمیت می‌دهد. در ادامه، به تفصیل به شرح وظایف مسئول کالیبراسیون می‌پردازیم:

۱. برنامه‌ریزی و سازماندهی

– تدوین برنامه کالیبراسیون

مسئول کالیبراسیون باید یک برنامه منظم و جامع برای کالیبراسیون ابزارها و تجهیزات تدوین کند. این برنامه باید شامل زمان‌بندی منظم، نوع ابزارهایی که نیاز به کالیبراسیون دارند و روش‌های کالیبراسیون مورد استفاده باشد. این برنامه‌ریزی به اطمینان از انجام کالیبراسیون در زمان‌های مناسب و به موقع کمک می‌کند.

– شناسایی ابزارها

مسئول کالیبراسیون باید تمامی ابزارها و تجهیزات موجود در سازمان را شناسایی و فهرست‌برداری کند. این فهرست شامل اطلاعاتی از قبیل نوع، مدل، شماره سریال و تاریخ خرید ابزارها خواهد بود.

۲. اجرای کالیبراسیون

– کالیبراسیون ابزارها

یکی از وظایف اصلی مسئول کالیبراسیون، انجام کالیبراسیون بر اساس استانداردهای مشخص و روش‌های معتبر است. این شامل تنظیمات و بررسی‌های لازم برای اطمینان از دقت ابزارها و تجهیزات می‌باشد. مسئول کالیبراسیون باید از روش‌های استاندارد و تجهیزات معتبر برای کالیبراسیون استفاده کند.

– استفاده از تجهیزات کالیبراسیون

مسئول کالیبراسیون باید با تجهیزات و ابزارهای کالیبراسیون آشنا باشد و توانایی کار با آن‌ها را داشته باشد. این شامل استفاده از دستگاه‌های دقیق برای اندازه‌گیری و تنظیم دقت ابزارهای دیگر است.

۳. ثبت و مستندسازی

– ایجاد سوابق نتایج کالیبراسیون

کنترل و ثبت دقیق نتایج کالیبراسیون و مقایسه آن‌ها با استانداردهای مورد نظر از اهمیت بالایی برخوردار است. این اطلاعات باید به صورت منظم و دقیق نگهداری شوند تا در صورت نیاز قابل دسترسی باشند.

– ایجاد گزارش‌های کالیبراسیون

تهیه گزارش‌های مستند و دقیق از فرآیند کالیبراسیون و نتایج آن برای استفاده‌های داخلی و همچنین برای تأمین الزامات قانونی و استانداردها ضروری است. این گزارش‌ها باید شامل جزئیات مربوط به تاریخ کالیبراسیون، نتایج اندازه‌گیری، و هرگونه اقدام اصلاحی انجام شده باشند.

۴. نظارت و ارزیابی

– نظارت بر عملکرد ابزارها

مسئول کالیبراسیون باید به طور مداوم بر عملکرد و دقت ابزارها نظارت کند و در صورت شناسایی هرگونه نقص یا عدم دقت، اقدامات لازم را انجام دهد. این نظارت می‌تواند شامل بررسی‌های دوره‌ای و ارزیابی‌های مستمر باشد.

– ارزیابی نتایج

مسئول کالیبراسیون باید نتایج کالیبراسیون را ارزیابی و تحلیل کند تا الگوها و نیازهای بهبود را شناسایی نماید. این تحلیل می‌تواند به شناسایی مشکلات سیستماتیک و بهبود فرآیندهای کالیبراسیون کمک کند.

۵. آموزش و مشاوره

– آموزش کارکنان

یکی دیگر از وظایف مسئول کالیبراسیون، آموزش سایر کارکنان در مورد اهمیت کالیبراسیون و نحوه استفاده صحیح از ابزارها است. این آموزش می‌تواند شامل برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌ها باشد.

– مشاوره فنی

مسئول کالیبراسیون باید به سایر بخش‌ها مشاوره فنی ارائه دهد و آن‌ها را در مورد نیازهای کالیبراسیون و انتخاب ابزارهای مناسب راهنمایی کند. این مشاوره می‌تواند به بهبود فرآیندها و افزایش کیفیت محصولات کمک کند.

۶. انطباق با استانداردها

– رعایت استانداردهای بین‌المللی

مسئول کالیبراسیون باید اطمینان حاصل کند که فرآیندهای کالیبراسیون با استانداردهای بین‌المللی (مانند ISO) و الزامات قانونی مطابقت دارند. این انطباق به حفظ اعتبار سازمان و اطمینان از کیفیت محصولات کمک می‌کند.

– به‌روز رسانی رویه‌ها

با توجه به تغییرات در استانداردها و تکنولوژی‌های جدید، مسئول کالیبراسیون باید رویه‌ها و فرآیندهای کالیبراسیون را به‌روز کند و اطمینان حاصل کند که تمامی کارکنان از این تغییرات مطلع هستند.

۷. مدیریت تجهیزات

– نگهداری و تعمیر تجهیزات

مسئول کالیبراسیون باید بر نگهداری و تعمیر تجهیزات کالیبراسیون نظارت کند و اطمینان حاصل کند که تمامی تجهیزات به درستی کار می‌کنند. این شامل برنامه‌ریزی برای تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه است.

– مدیریت موجودی

مدیریت موجودی ابزارها و تجهیزات کالیبراسیون نیز از وظایف مسئول کالیبراسیون است. او باید اطمینان حاصل کند که ابزارهای لازم برای کالیبراسیون در دسترس هستند و در صورت نیاز به تأمین آن‌ها اقدام کند.

به طور کلی، مسئول کالیبراسیون نقش کلیدی در تضمین دقت و صحت اندازه‌گیری‌ها در سازمان دارد. این مسئولیت‌ها شامل برنامه‌ریزی، اجرای کالیبراسیون، ثبت و مستندسازی، نظارت و ارزیابی، آموزش و مشاوره، انطباق با استانداردها و مدیریت تجهیزات است.

این وظایف به بهبود کیفیت محصولات و خدمات، افزایش اعتبار سازمان و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری در این نقش و فرآیندها می‌تواند به بهبود عملکرد کلی سازمان و رضایت مشتریان منجر گردد.

دانلود رایگان نمونه دستورالعمل پایش و اندازه گیری ابزار و تجهیزات پایش و اندازه گیری (کالیبراسیون) – فرمت Word