دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری

با رشد روز افزون علوم و فنون و تکنولوژی نحوه اتصالات به واسطه جوشکاری خیلی پیشرفت کرد. جوشکاری های امروزی دارای تنوع بسیاری هستند. در صنایع مختلف از انواع و اقسام جوشکاری استفاده می گردد. ایمنی در انواع جوشکاری اهمیت خود را پیدا کرد چون تجهیزات و دستگاههای انواع جوشکاری با هم متفاوت هستند و ریسک ها و خطرهای متعددی به وجود آمدند. به همین منظور کارشناس HSE باید برای هر یک از این تجهیزات و فرایندهای جوشکاری جدید شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک کند.

مستندات، روش های اجرایی و دستورالعمل های ایمنی در انواع جوشکاری بایستی بر اساس همین بررسیها تولید گردد. یعنی براساس فرایند شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری تهیه و تدوین گردد. به واسطه جدید بودن تجهیزات و عدم آگاهی اپراتورها از نکات ایمنی بایستی آموزشهای لازم مطابق با دستورالعمل آموزش اقدام نمود.

مرکز سیستم کاران در راستای توسعه فرهنگ ایمنی در سطح جامعه اقدام به نشر مستندات ایمنی می کند. دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری نیز یکی از این مستندات هست. در پایان مقاله فایل WORD روش اجرایی ایمنی در انواع جوشکاری قابلیت دانلود رایگان دارد.

1-  هدف :

هدف از تهیه اين دستورالعمل رعایت اصول ایمنی و ایجاد محیطی امن و مناسب در حین انجام انواع عملیات جوشکاری برای کلیه اشخاصی که در این زمینه کار میکنند، می باشد.

2- دامنه كاربرد :

دستورالعمل حاضر در کلیه کارگاه های شرکت که انواع عملیات جوشکاری دارند، کاربرد دارد.

3- مسئوليت نظارت و اجرا :

نظارت: واحد HSE

اجرا: کلیه پرسنل شرکت که در انواع عملیات جوشکاری فعالیت دارند.

4- شرح :

جوشکاری، از جمله حرفه های صنعتی توأم با خطر است که شناسایی انواع مخاطرات و یافتن تمهیدات مناسب ‏بمنظور جلوگیری از این مخاطرات، موجب سلامت و ایمنی محیط کار میشود.‏

جوشکاری، عبارت است از اتصال دو قطعه فلز با کمک سیم جوش که طی آن لبه‌ی دو قطعه فلز را به حال ‏مذاب یا خمیری در آورده و به یکدیگر اتصال می‌دهند. در فرآیند جوشکاری یا از استیلن (‏C2H2‎‏) استفاده می‌شود ‏و یا از جریان الکتریسیته کمک گرفته می‌شود. استیلن جزء گازهای قابل اشتعال است که بی‌رنگ و سبک‌تر از هوا ‏بوده و مخلوط شدن آن با هوا، خطر انفجار به همراه دارد. جوشکاری با استیلن، یا با استفاده از کپسول‌های استیلن ‏صورت می‌پذیرد.‏

در جوشکاری با مولدهای استیلن، گاز استیلن، از ترکیب کاربید با آب، در یک مخزن تولید می‌شود. ولی در ‏جوشکاری با کپسول‌های استیلن، گاز استیلن قبلا تهیه و در کپسول‌های مشخص و استاندارد، نگهداری و مورد ‏استفاده قرار می‌گیرد.

در جوشکاری با برق، برای ذوب کردن محل اتصال دو قطعه، از حرارت زیاد قوس الکتریکی ‏‏(حدود ‏C‏ ‏‎°‎‏5000‏‎ (‎استفاده می‌شود. دستگاه‌های جوشکاری با قوس الکتریکی، در واقع دستگاه‌هایی هستند که جریان ‏شبکه‌ی توزیع را به جریان متناوب با ولتاژ کمتر تبدیل می‌کنند. بدین ترتیب که از یک طرف شدت جریان را بین ‏دو حد ثابت تنظیم می‌کنند و از طرف دیگر، قوس الکتریکی ایجاد شونده و آن را بین الکترود و قطعه‌ی مورد ‏جوشکاری، تثبیت می‌کنند.

این دستگاه‌ها با هر نوع جریان جوشکاری (متناوب یا مستقیم) به دو نوع دستگاه استاتیک ‏‏(مانند ترانسفورماتور) و دستگاه گردان (مانند ژنراتور) طبقه‌بندی می‌شوند.‏

جوشکاری با قوس الکتریکی

جوشکاری با قوس الکتریکی، به‌ طور کلی، به دو صورت متداول زیر انجام می‌شود:‏

الف) با استفاده از الکترود پوشش دار،

ب) با استفاده از گاز محافظ.‏

جوشکاری با قوس الکتریکی با استفاده از الکترودهای ذوب‌شونده‌ی پوشش دار، امروزه متداول‌ترین نوع ‏جوشکاری به‌شمار می‌رود. در این نوع جوشکاری مغز فلزی الکترود، باعث بوجود آمدن قوس الکتریکی، تثبیت قوس، و ‏مصرف عوامل مفید در منطقه‌ی ذوب شده و محل جوشکاری را در مقابل اکسیداسیون، محافظت می‌کند.

جوشکاری با گاز محافظ

ولیکن ‏در روش جوشکاری با استفاده از گاز محافظ، از اکسیداسیون محل جوشکاری، از طریق ایجاد گازهای محافظ در ‏سطح فلز مذاب، جلوگیری می‌شود که خود مشتمل بر روش‌هایی به شرح زیر است:‏

‏1. روش فلز و گاز بی‌اثر (‏Metal Inerte Gas‏) ‏MIG‏: این روش، خصوصا برای جوشکاری فولادهای آلیاژدار ‏سبک به‌کار می‌رود. الکترود، عبارت است از یک سیم ذوب‌شونده که از طریق پیستوله‌ی جوشکاری باز و ‏مصرف می‌شود. موقعی که قوس الکترودی، بین الکترود و قطعه‌ی کار تثبیت شد، عمل جوشکاری با ذوب فلز ‏الکترود انجام می‌شود. ذوب الکترود، تحت حفاظت یک گاز بی‌اثر نظیر آرگون وCargal ‎‏ صورت می‌‌پذیرد.‏

‏2. روش فلز و گاز اکتیو (‏Metal Active Gas‏) ‏MAG‏: این روش، برای آلیاژهای آهنی، خصوصا فولاد نرم مورد ‏استفاده قرار می‌گیرد. تفاوت آن با روش ‏MIG‏ عبارت است از اینکه گاز مورد مصرف آن، بی‌اثر نبوده و اغلب ‏گاز کربنیک خالص یا مخلوط آرگومو گاز کربنیک است. در این روش، ممکن است دستگاه جوشکاری، متحرک و یا ‏ثابت بوده و قطعه‌ی کار، روی یک وسیله‌ی چرخنده (گردان) بگردد (مانند جوشکاری طوقه‌های دیگ بخار و ‏مخازن)‏

‏3. روش تنگستن و گاز بی ‌اثرTungstene Inerte Gas) ‎‏)‏‎ TIG ‎‏: تجهیزات این روش، عبارتند از یک مشعل ( ‏مشتمل بر یک الکترود تنگستن که ذوب نمی‌شود و نقش هادی جریان برق را ایفا میکند.  قوس الکتریکی را بین ‏الکترود و قطعه‌ی مورد جوشکاری، از اکسیداسیون محافظت می‌کند) و یک گاز بی‌اثر (که معمولا آرگون بوده و ‏محل جوشکاری را اکسیداسیون محافظت می‌کند) و یک میله به نام باگت یا سیم مداوم که تشکیل فلز جوشکاری را ‏می‌دهد.‏

‏1-3-5- تدابیر ایمنی و حفاظت جوشکاری با استیلن

‏1. قبل از شروع جوشکاری و پس از بستن شیر یکطرفه‌ی ژنراتور، باید میزان آب را کنترل کرد و دریچه‌ی ‏اطمینان را قدری هواگیری کرد،

‏2. محل جوشکاری و محل استقرار کپسول‌های استیلن باید حداقل 5-4 متر از یکدیگر فاصله داشته باشند تا از ‏برخورد و رسیدن جرقه به کپسول‌ها و احتمال انفجار و آتش‌سوزی جلوگیری شود،

‏3. همواره باید از سالم بودن فشارسنج مولد استیلن، اطمینان حاصل کرد،‏

‏4. چنانچه شیر خروج استیلن یخ بزند، باید با آب گرم یا کیسه‌ی شن داغ، آن را گرم و باز کرد و هرگز نباید ‏هیچ نوع شعله‌ی آتشی را برای این منظور به‌کار برد،

‏5. مولد استیلن باید دارای سوپاپ اطمینان سالم باشد،‏

‏6.  کپسول‌های محتوی گاز استیلن و همچنین کپسول‌های خالی و نیز کپسول‌های اکسیژن را باید همواره به‌طور ‏قائم روی زمین قرار داد و با زنجیر یا تسمه، طوری آنها را به دیوار مهار کرد که مانع واژگونی آنها شود چرا که ‏در غیر این‌صورت، امکان واژگونی، انفجار و معلولیت کارگران وجود دارد. ‏

‏7. شیر باز و بسته شدن عبور گاز باید سالم باشد و خوب کار کند و دستگاه تنظیم فشار نیز کار خود را به ‏خوبی انجام دهد،

‏8. کپسول استیلن را نباید در معرض حرارت، نور خورشید، بخاری، کوره یا تنور قرار داد زیرا بر اثر حرارت، ‏استیلن تجزیه شده و در نتیجه‌ی افزایش فشار درون کپسول، خطر انفجار به‌وجود می‌آید. به‌همین جهت باید به ‏هنگام جوشکاری، گاه به گاه حرارت بدنه‌ی کپسول را با دست لمس کرده و هرگاه حس شود که حرارت آن، از ‏حرارت دست بیشتر است، به قصد احتیاط، موقتا کار جوشکاری را تعطیل کرد تا حرارت طبیعی کپسول مجددا ‏تعدیل شود،

تدابیر ایمنی و حفاظت جوشکاری با استیلن – ادامه

‏9. هرگز نباید به‌طور ناگهانی، شیر کپسول اکسیژن را به طور کامل باز کرد زیرا موجب سوختن شیر تقلیل ‏فشار شده و آتش‌سوزی به‌وجود می‌آید،

‏10. هرگز نباید شیر کپسول اکسیژن را روغن‌کاری و گیس‌کاری کرد وگرنه، به محض باز کردن آن، انفجاری ‏در شیر تقلیل روی می‌دهد و جوشکار را دچار سوختگی شدید می‌کند.

‏11. همواره باید عمل تخلیه و پر کردن مواد استیلن، در خارج از محوطه‌ی کار انجام پذیرد تا از تجمع و ‏انباشت گاز استیلن در محیط جلوگیری شود،

‏12. لوله‌های هادی گاز استیلن نباید از جنس مسی یا برنجی باشند زیرا این گاز با آنها ترکیب شده و ماده‌ای ‏قابل انفجار تولید می‌کند،

‏13. قطعات لوله‌ی گاز استیلن را باید به‌وسیله‌ی بست اتصال به یکدیگر محکم کرد تا ازهم جدا نشود. البته ‏حتی‌الامکان باید سعی کرد که از شلنگ‌های یک ‌تکه استفاده شود،

‏14. برای روشن کردن مشعل باید همیشه ابتدا شیر کپسول اکسیژن و سپس شیر کپسول استیلن را باز کرد و ‏در موقع خاموش کردن مشعل نیز باید برعکس این رویه عمل کرد،

‏15. محل انبار کاربید باید خشک بوده و از آب و رطوبت فاصله داشته باشد،

‏16. جوشکاری مخازنی که قبلا در آنها، مایعات قابل اشتغال نگهداری می‌شده، خطرناک است زیرا موجب ‏احتراق و انفجار می‌شود. لذا قبل از جوشکاری این مخازن، باید آنهارا با بخار آب فشرده تمیز کرد و یا آنها را با آب ‏یا گاز ارت پر کرد در حالی که درِ مخازن مورد نظر باز باشد و

‏17. از پرتاب کردن و غلتانیدن سیلندرهای استیلن باید خودداری کرد و شیر سیلندرها باید محکم بسته بوده ‏و هیچ‌گونه نشتی نداشته باشند.‏

‏2-3-5- تدابیر ایمنی و حفاظت در جوشکاری با قوس الکتریکی

الف. جریان برق

‏1. خطر جریان برق، نه تنها در محل اتصال ابزارها به محل ورودی برق، بلکه در مدار جریان دستگاه و اتصالات ‏آن نیز در کمین است،

‏2. باید دقت کافی مبذول شود تا کابل‌ها زدگی پیدا نکرده و پوشش عایق خود را از دست نداده باشند. علاوه ‏بر آن باید محل‌های اتصال کابل‌ها به هم و کابل‌ها به دستگاه نیز به خوبی ایزوله شده باشند،

‏3. قسمت‌های مختلف انبر جوشکاری و اتصال آن نیز باید به خوبی ایزوله باشند و از انبرهای جوشکاری ناقص ‏یا صدمه دیده، به‌هیچ‌وجه استفاده نشود. کابل اتصال نیز باید بدون ایراد باشد تا از تولید مدارهای جریان‌های برق ‏ناخواسته، جلوگیری شود. ‏

‏4. فرد جوشکار باید در موقع جوشکاری با برق، از لباس‌های عایق و کفش مخصوص با تخت لاستیکی یا مواد ‏مصنوعی و همچنین دستکش‌های مخصوص جوشکاری که هیچگونه گیره یا پرچ‌های فلزی نداشته باشد، استفاده ‏کند.‏

ب. اشعه

‏1. قوس الکتریکی، حرارتی معادل چند هزار درجه‌ی سانتیگراد دارد لذا نور خیره‌کننده‌ی خطرناکی تولید ‏می‌‍کند. بعلاوه، امواج کوتاه و بلندی ساطع می‌کند که برای چشم فرد جوشکار بسیار خطرناک است لذا استفاده از ‏ماسک یا محافظ مخصوص، ضروری است،

‏2. علاوه بر چشم‌ها، پوست بدن نیز باید از مخاطرات اشعه‌ی جوشکاری محافظت شود وگرنه، سوختگی‌هایی ‏شبیه آفتاب‌سوختگی بر روی پوست بدن ظاهر خواهد شد. لذا استفاده از دستکش‌های چرمی مخصوص جوشکاری ‏نیز الزامی است.

‏3. برای محافظت سایر افراد از مخاطرات ناشی از اشعه‌ی جوشکاری، باید قسمت‌های مخصوص جوشکاری را ‏به وسیله‌ی پاراوان، دیوار متحرک یا پرده‌های کلفت از سایر قسمت‌ها جدا کرد.‏

ج) سوختگی ‏

‏1. در موقع جوشکاری، جرقه‌ها و ذرات مذاب ناشی از جوشکاری، به اطراف پراکنده می‌شوند و ممکن است در ‏فرد جوشکار، سوختگی به‌وجود آورند. لذا باید با بهره‌گیری از لوازم و لباس کار مناسب و پیش‌بند چرمی از بروز ‏سوختگی جلوگیری کرد.

‏2. لباس جوشکار نباید آغشته به چربی و روغن باشد. ‏

‏3. گرمای فوق‌العاده زیاد قوس الکتریکی گازها، بخارات، دود و غبارهایی پدید می آورد که توجه به آنها الزامی ‏است. ‏

‏4. در کارگاه‌های کوچک، در موقع جوشکاری قطعاتی که ترکیبات سرب و روی دارند و قطعاتی که سطح آنها ‏از رنگ‌های سربی پوشیده شده‌ است، باید حتما هواکش نصب شود تا گازها و دودهای حاصله‌ی خطرناک، به ‏سرعت تخلیه شوند. حتما هواکش باید نزدیک محل جوشکاری تعبیه شده باشد تا هوای آلوده به گازها و دودهای ‏مضر را بهتر تخلیه کند.‏

د. سروصدا

‏1. در بعضی از روش‌های جوشکاری و در موقع زدن گل جوش، سروصدا ایجاد می‌شود که در این‌صورت باید ‏منبع صدا ایزوله شود تا سلامت سایر افراد محفوظ بماند.

‏2. منطقه‌ای که آلودگی صوتی دارد باید مشخص گردیده و فرد جوشکار نیز باید از محافظت‌کننده‌ی گوش ‏استفاده کند.‏

ه. جراحات مکانیکی

‏1. قطعات پرتاب شده و داغ گل جوش، ممکن است باعث ایجاد زخم در چشم‌ها شود. لذا اگر جوشکار از ماسک ‏دارای شیشه استفاده کند، از بروز چنین حوادثی می‌توان جلوگیری کرد. این شیشه را می‌توان در زیر شیشه‌ی ‏تیره‌ی جوشکاری نیز تعبیه نمود.

‏2. ممکن است بی احتیاطی و عدم دقت کافی باعث ‌شود که مفتول جوشکاری، ابزار و یا قطعات کار، در موقع ‏جوشکاری، جراحاتی به فرد جوشکار وارد آورد که باید توجه لازم را در این خصوص مبذول نمود.‏

5-توزیع نسخ :

مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر سیستم مدیریت یکپارچه توزیع شده است.

6-مدارک پیوست  :

 ندارد.

گواهی HSE و دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری

چنانچه شرکتی بخواهد گواهی نامه HSE بگیرد بایستی تمامی مستندات ایمنی تهیه و تدوین نماید. لذا شرکتی دارای فرآیندهای جوشکاری در سطح سازمان خود هست، بایستی دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری را تهیه و تدوین کند. اپراتورها نیز بایستی این دستورالعمل را کاملا اجرا کنند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد اخذ گواهی نامه HSE بر روی مقاله تخصصی گواهینامه HSE-MS را مطالعه بفرمایید.

نحوه تدوین دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری

همانطور که گفتیم مسئولیت تدوین دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری بر عهده مدیر HSE هست. مسئول ایمنی یا مدیر HSE بر اساس فرایند شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک نسبت به تهیه و تدوین این دستورالعمل اقدام میکند. لذا تسلط کامل بر فرآیند شناسایی خطرات از الزامات مستندسازی دستورالعمل های ایمنی می باشد.

جهت کسب دانش شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک می توانید از الگوهای موجود در وب سایت ها استفاده نمایید. بدین منظور بر روی مطلب تخصصی نمونه روش اجرایی شناسایی و ارزیابی مخاطرات ایمنی و بهداشت شغلی کلیک نمایید.

نکات ایمنی در جوشکاری

کلیه نکات ایمنی در جوشکاری که در مطلب فوق گفتیم الزاما تمام کننده کار نیست چون همیشه حادثه در کمین است و بایستی قبل از وقوع هر حادثه نسبت به رفع آن اقدام کرد. یک کارشناس HSE حرفه ایی همواره چشمانش جستجوگر موارد ایمن در فرآیندهاست. در فرآیند جوشکاری نیز چنانچه نیاز به اضافه کردن موارد ایمنی در دستورالعمل هست این کار را انجام دهید.

نکات ایمنی در جوشکاری هر چه بیشتر حساس باشید بیشتر خواهد بود. در کشورهای پیشرفته میزان حساسیت به رعایت نکات ایمنی خیلی بالاست. بنابراین نکات و موارد ایمنی مندرج در دستورالعمل های ایمنی روی منوی دانلود رایگان مستندات ایزو کلیک بفرمایید.

مرکز سیستم کاران به عنوان اولین و بزرگترین مرجع فرهنگ سازی رایگان در حوزه HSE در سطح کشور در خدمت شماست. جهت اخذ گواهینامه ایزو و گواهی نامه HSE نیز می توانید از طریق سیستم کاران اقدام نمایید.

با سیستم کاران ایمن کار کنید.

سیستم کاران – سازمان مرکزی

تلفن : 79165-021

دانلود رایگان نمونه دستورالعمل ایمنی در انواع جوشکاری – فرمت Word