نمونه دستورالعمل مدیریت مواد زائد

نمونه دستورالعمل مدیریت مواد زائد یکی از دستورالعملهای مهم در روش اجرایی کنترل عملیات محسوب می گردد. مواد زائد به موادی گفته می شود که به نوعی پسماند حاصل از اجرای خدمات یا تولید محصولات است. مواد زائد همیشه و همه جا تولید می شود. در هر سازمانی با هر زمینه فعالیتی یکسری زباله و مواد زائد وجود دارد. جهت حفظ و کیاست از محیط زیست بایستی این زباله ها مدیریت گردند.

مدیریت زباله ها بر عهده مسئول HSE است. مدیریت زباله و مواد زائد هم از نظر ایمنی و بهداشتی و هم از نظر زیست محیطی اهمیت دارد. روش اجرایی مدیریت زباله ها یا مدیریت مواد زائد بک روشی مدون از سلسله امور کنترل عملیات در هر شرکتی است.

مسئول HSE بایستی ضمن شناسایی انواع مواد زاید تولیدی در سازمان، راههای مدیریت تهیه آنها را نیز تبیین کنند. در این مطلب یک نمونه دستورالعمل مواد زائد را ارائه کردیم.

روش اجرایی مدیریت مواد زاید زیر، فقط یک نمونه هست. شما می توانید متناسب با نیاز سازمان خود آن را تغییر دهید. در انتهای مطلب فایل Word آن نیز جهت دانلود رایگان وجود دارد.

1- هدف :

هدف از تدوین این دستورالعمل ایجاد سیستم مدیریت جامع مواد زائد در دفتر مرکزی ، کارگاه و کمپ می باشد که بر اساس آن کلیه مراحل تولید، جمع آوری، تفکیک، ذخیره سازی، حمل و نقل و دفع مواد زائد تولیدی بر اساس استانداردهای ملی و بین الملل تحت کنترل قرار گیرد.

2- دامنه کاربرد :

دستورالعمل حاضر در دفتر مرکزی و کلیه کارگاه های شرکت کاربرد دارد.

3- مسئولیت ها :

نظارت: واحد HSE

اجرا:  کلیه پرسنل شرکت و پیمانکاران.

4- تعاریف، مفاهیم و اختصارات :

 4-1- مواد زائد :

موادی هستند که از فعالیت های انسانی و حیوانی که معمولاً بصورت بی فایده و یا ناخواسته دور ریخته می شوند حاصل می گردند.

4-2- زباله خانگی تر:

بقایای حیوانات و میوه یا سبزی(آشغال ها) ناشی از حمل و نقل، آماده سازی، پختن و یا خوردن غذا و همچنین مواد غذایی فاسد که بويژه در هوای گرم سریعاً تجزیه می شوند به عنوان زباله خانگی تر طبقه بندی می شوند.

4-3- زباله خانگی خشک :

 مواد زائد جامد قابل احتراق و غیرقابل احتراق به استثنای مواد زائد غذایی یا سایر مواد فاسد شدنی است. عموماً زباله قابل احتراق از موادی مانند کاغذ، مقوا، پلاستیک، پارچه، لاستیک، چرم، چوب، اثاث منزل و تزئینات باغ وگیاه تشکیل می شود. زباله غیرقابل احتراق شامل اقلامی نظیر شیشه، بلور، قوطی های حلبی، قوطی های آلومینیمی، فلزات آهنی وغیرآهنی، چرک و کثافات ونخاله های ساختمانی می باشند.

4-4- مواد زائد خطرناک :

به مواد زائد جامدی اطلاق می شود که بالقوه خطرناک هستند و یا اینکه موجبات خطر را برای سلامتی انسان و سایر موجودات زنده و صدمه به محیط زیست بوجود می آورند. خواص ویژه این مواد عبارت است از:  قابلیت احتراق –  خورندگی – خاصیت انفجاری –  ایجاد مسمومیت. این مواد به 5 گروه کلی زیر تقسیم می شوند:

• مواد رادیو اکتیو
• ترکیبات شیمیایی (شامل مواد زائد خورنده- واکنش پذیر- سمی)
• مواد زائد بیولوژیکی (مواد زائد بیمارستانی و مراکز تحقیقاتی بیولوژیک)
• مواد زائد قابل اشتعال
• مواد منفجره

5- شرح :

 5-1-سرپرست HSE کارگاه با توجه به شرایط کارگاه و کمپ، موظف به تدوین روشی جهت مدیریت مواد زائد تولیدی می باشد که بر اساس آن کلیه مراحل تولید، جمع آوری، تفکیک، ذخیره سازی، نگهداری، حمل و نقل و دفع مواد زائد تحت کنترل قرار گیرد.

5-2- کاهش تولید مواد زائد می بایست بعنوان یک اصل اساسی در کارگاه و کمپ مورد توجه قرارگرفته و اجرا شود.

5-3-کلیه کارکنان شرکت و کارکنان پیمانکار کارگاه موظف به رعایت پاکیزگی سطح کارگاه و کمپ و حفظ محیط زیست منطقه می باشند.

5-4- دفع مواد زائد به روش غیر مصوب در کارگاه و کمپ اکیداً ممنوع می باشد.

5-5- آموزش کلیه کارکنان شرکت، پیمانکاران و بازدیدکنندگان در خصوص سیستم جمع آوری، ذخیره سازی، حمل و نقل و دفع مواد زائد تولیدی بر عهده سرپرست HSE کارگاه و مسئول ایمنی پیمانکار بوده و تمامی پرسنل موظف به رعایت آن می باشند.

5-6- سرپرست HSE کارگاه و مسئول ایمنی پیمانکار می بایست اقدام به شناسایی نوع و مقدار مواد زائد تولیدی درکارگاه نموده و آنها را در فرم شناسایی مواد زائد با کد F-44-07-01 ثبت نمایند.

5-7- مواد زائد تولیدی در آشپزخانه، رستوران و آبدارخانه کارگاه و کمپ شرکت و پیمانکار می بایست بر اساس زباله های خانگی تر در ظروف پلاستیکی درب دار حاوی کیسه های مشکی و مواد زائد خشک قابل بازیافت شامل بطری های شیشه ای و پلاستیکی، کاغذ، کارتن، پلاستیک و … در کیسه آبی رنگ جمع آوری گردد.

5-8- تفکیک مواد زائد تولیدی در واحد بهداری کارگاه و کمپ بشرح ذیل الزامی است :

• سرسوزن، تیغ جراحی و اشیاء نوک تیز بطور جداگانه در Safety Box جمع آوری شود.
• زباله های عفونی شامل سرنگ، بانداژ، پنبه، گاز و … در کیسه های زردرنگ و با برچسب مواد زائد خطرناک- زباله عفونی جمع آوری گردد.
• کارتن، کاغذ و سایر مواد زائد غیرعفونی قابل بازیافت می بایست بطور جداگانه جمع آوری شود.

5-9- کليه مواد زائد در محل توليد مي بايست به شيوه مقتضي تفکیک شده و در ظروف مناسب نگهداري شوند. کليه ظروف مي بايست با توجه به نوع مواد زائد توليدي حاوي بر چسب نوع ضايعات نگهداري شده باشند. در محوطه کارگاه و کمپ با توجه به نیاز می بایست ظروفی جهت جمع آوری مواد زائد قابل استفاده و بازیافت شامل : چوب، پلاستیک، نایلون، کاغذ و کارتن و زباله های خانگی تر تعبیه گردد.

5-10- مواد زائد خطرناک تولیدی، پس از شناسایی با توجه به نوع و ساختار مواد زائد می بایست با روش های          علمی وعملی مناسب جهت جمع آوری، تفکیک، حمل و نقل و دفع توسط سرپرست HSE کارگاه پیشنهاد و به مورد اجرا گذاشته شود.

5-11- مواد زائد خطرناک می بایست در ظروف مناسب و سازگار با آن نگهداری شود. ظروف نگهداري مي بايست در محل جایگاه موقت به گونه ای قرار گیرد که به راحتي واژگون نشده و يا آسيب نبيند. این ظروف باید قابلیت حمل و نقل و انبارش را داشته و دارای برچسب باشد.

5-12- کلیه کیسه ها و ظروف حاوی مواد زائد می بایست دارای برچسب نوع ماده زائد به طور واضح و مشخص باشد و زمان شروع نگهداري مواد زائد شيميایي روي ظروف قيد شود.

5-13- در هرکارگاه می بایست یک جایگاه موقت جهت نگهداری و ذخیره سازی مواد زائد غیرقابل بازیافت ساخته شده و طبق فرم بازرسی از جایگاه مواد زائد غیر قابل بازیافت با کد F-44-07-02 مورد بازدید قرار گیرد. مواد زائد خطرناک و غیرخطرناک می بایست در این محل بطور تفکیک شده و تا دفع نهایی ذخیره سازی و نگهداری شود. این محل می بایست حتی المقدور مجهز به آب گرم و سرد، تهویه مناسب، کف و دیوارها قابل شستشو و درب ورودی قفل دار باشد.

5-14- درجایگاه موقت، زباله هاي خانگي تر می بایست در محفظه های درپوش دار نگهداري و هر24 ساعت یکبار به نزدیکترین شهرداری شهر و یا شهرستان تحویل شوند.

5-15- مواد زائد قابل بازیافت نیز تا قبل از تحویل به اداره بازیافت شهرستان مذکور می بایست در یک محل محصور و بدور از شرایط نامناسب جوی نگهداری شود.

5-16- سرپرست HSE کارگاه می بایست با توجه به نوع زباله تولیدی و با هماهنگی و اخذ مجوز از شهرداری منطقه و اداره کل محیط زیست استان اقدام به دفع مواد زائد نماید.

5-17- کلیه مواد زائد رنگ و حلال نبايد در ظروف سياه، در معرض نور خورشيد و دماي بالا قرار گيرند.

5-18-  جمع آوری و نگهداری توام مواد زائد خطرناک ناسازگار اکیداً ممنوع می باشد.

5-19- هر گونه تعویض روغن و شستشوی اتومبیل در محوطه خارج از تعمیرگاه اکیداً ممنوع است.

5-20- جهت جمع آوری و انتقال مواد زائد به جایگاه موقت می بایست یک نفر با هماهنگی سرپرست HSE کارگاه و مسئولین ایمنی پیمانکار تعیین گردد.

5-21- هر کارگاه با توجه به توافق بعمل آمده میان سرپرست HSE کارگاه و پيمانکاران مواد زائد تولید شده در کارگاه پیمانکار مدیریت خواهد شد و کلیه هزینه های سیستم مدیریت مواد زائد با توجه توافق بعمل آمده پرداخت خواهد گردید.

5-22- مواد زائد تولید شده در دفتر مرکزی نیز بایستی به تفکیک مواد زائد قابل بازیافت و موا د زائد غیر قابل بازیافت جدا سازی شده و بصورت روزانه جمع آوری می گردد.

5-23- از قرار دادن مواد زائد و زباله های دفتر مرکزی در جلوی ساختمان و معابر خودداری نموده و بایستی در محلهایی که شهرداری بدین منظور تعبیه کرده است قرار گیرند.

6- توزیع نسخ :

مطابق با فرم فهرست اطلاعات مدون معتبر توزیع شده است.

7- مدارک پیوست :

دستورالعمل جمع آوری زباله یا مواد زاید

کارشناسان HSE بایستی در اماکن مختلف نسبت به تعیین تکلیف زباله تولیدی اقدام نمایند. باید ظروف و محلهای جمع آوری زباله ها بصورت تفکیک از مبدا انجام گردد. برازی مواد و زباله های بازیافتی ظروف و سطلهای جداگانه تهیه کرد. مواد زاید بازیافتی شامل کاغذ و مقوا، پلاستیک، فلزات، شیشه و… می باشد. برای هر کدام از اینها بایستی بصورت طبقه بندی، محل جمع آوری تعبیه کرد.

زباله های غیر بازیافتی نیز بایستی در مکانی مناسب جمع آوری و دفع گردد. در اماکنی که شهرداری بصورت دوره ای زباله ها را جمع آوری می کنند، باید این زباله ها تحویل آنها گردد. اما در اماکنی که شهرداری دسترسی نیست بایستی با سازمان شهرداری منطقه مربوطه مانند سازمان شهرداری تهران هماهنگی لازم بعمل آید. مثلا در اطراف شهر تهران با شهرداری تهران در خصوص جمع آوری زباله ها مکاتبه و تعیین تکلیف کرد.

مواد بازیافتی نیز پس از جمع آوری می تواند باعث درآمد زایی شود. این درآمد حاصل از فروش همین مواد زاید و ضایعات باشد.

مدیریت مواد زاید و محیط زیست

در برخی از صنایع خدماتی یا تولیدی به ناچار مواد زایدی حاصل می گردد که برای محیط زیست مضر است. اینگونه مواقع بایستی با سازمان محیط زیست همان منطقه مکاتبه کرد. در نهایت باید با کار کارشناسی شده توسط مسئول HSE شرکت و مسئولین ذیربط در سازمان حفاظت محیط زیست ، اقدام مقتضی انجام گردد. هر گونه رفع زباله های خطرناک و آسیب زننده به محیط زیست ، بدون هماهنگی مسئول HSE ممنوع می باشد.

راههای مدیریت مواد زاید بازیافتی

اگر با دقت به زباله های موجود در هر جایی بنگریم خواهیم دید که خیلی از اجرای این زباله ها قابلیت بازیافت مجدد دارنده برای مدیریت هر چه بهتر مواد بازیافتی اجرای مواد زیر را توصیه می کنیم.

• آموزش کارکنان جهت شناسایی بهتر مواد زاید بازیافتی
• طبقه بندی زباله های قابل بازیافت و زباله های دفن کردنی
• تقسیم بندی زباله های خشک با زباله تر
• تعیین اماکن جمع آوری مواد زاید بتزیافتی و غیر بازیافتی
• تهیه و جاگذاری سوالها و فضاهای جمع آوری
• مدیریت مواد زاید بازیافتی و غیر بازیافتی
• اعمال تبلیغات و فرهنگ سازی جهت اجرای تفکیک از مبدا
• فروش مواد بازیافتی حاصله از جمع اوری انها
• تعیین جایزه برای کارکنان خوش سلیقه و حرف گوش کن از محل فروش ضایعات
• کاهش مواد زاید آموزشی

آموزش یک ابزار کاهش دهنده ضایعات و مواد زاید است. شاید خیلی ها تعجب کنند که آموزش چه ربطی به کاهش مواد زاید دارد. فرض کنید در یک کارگاه تولیدی کارتن یک کارگر تازه وارد آموزش نبینند. این کارگر در حین کار با ماشین آلات ، چون آموزش کافی ندیده باعث خرابی کار می شود. محصول این خرابی کار چیزی نیست جز مواد زاید و ضایعات. مثال دیگر اینکه یک کارمند در تهیه گزارشات دقت نمی کند. چون آموزش کافی ندیده است گزارش اشتباه به مدیر خود می دهد. پس از کشف اشتباه توسط مدیر، کارمند مجدد گزارش جدید را پرینت می گیرد و گزارش قبلی را باطل می کند.

آموزش می تواند بازویی قوی جهت کاهش درصد بالایی از مواد زاید باشد. کارشناس HSE همواره بایستی با برگزاری Tool Box Meeting نسبت به افزایش سطح آگاهی پرسنل نیز اقدام کند.

مستندات مدیریت مواد زاید

کارشناسان و مشاوران در حوزه HSE برای مدیریت مواد زاید ، مستندات زیادی تولید می کنند. هریک از آنها موضوع مدیریت مواد زاید را با ادبیاتهای مختلف نام می برند. نام و عنوان مدیریت مواد زاید هر چه باشد مهم نیست. مهم ذات عمل مدیریت ضایعات و زباله ها و مواد زاید است. از اینرو یک مسئول HSE عناوین مختلف زیر را برای این مستند استفاده می کند.

دستورالعمل مدیریت مواد زاید

روش اجرایی مدیریت ضایعات

دستورالعمل جمع آوری و دفع زباله ها

روش اجرایی مدیریت زباله های بازیافتی و غیر بازیافتی

دستورالعمل مدیریت زباله

روش اجرایی مواد زاید

دستورالعمل جمع آوری و مدیریت ضایعات

اصول بهداشتی دفع زباله

دستورالعمل HSE در مواد زائد

و خیلی عناوین دیگر که هر کارشناسی با توجه به سلیقه و تجربه خود بر آن نام می نهد.

دانلود رایگان مستندات مدیریت مواد زاید

نمونه دستورالعمل مواد زاید نیز مانند مستندات HSE در سایت مرکز سیستم کاران قابل دانلود رایگان است. برای ملاحظه کلیه مستندات تکمیلی HSE می توانید بر روی گزینه دانلود رایگان مستندات ایزو کلیک نمایید. در این صفحه خیلی از دستورالعملها و روش های اجرایی مورد نیاز خود را می توانید بیابید.

مرکز سیستم کاران یکی از بزرگترین مراکز عام المنفعه است که در راستای توسعه فرهنگ HSE بصورت رایگان فعالیت می کنند. در پایان این مطلب در قسمت دیدگاه، نظرات خود را در رابطه با این مطلب برای ما بگذارید.

نمونه روش اجرایی مدیریت مواد زاید در پایان این مطلب در قالب Word قرار دادیم. پس از دانلود آن را مطالعه و در صورت نیاز ویرایش نمایید.

دانلود رایگان نمونه دستورالعمل مدیریت مواد زائد – فرمت Word